Lęk i strach - cz.1

Lęk i strach. Każdy z nas dobrze zna te dwa uczucia. Z łatwością możemy sobie przypomnieć sytuacje, gdy wstrzymując oddech zamieraliśmy w dzieciństwie bez ruchu pod kołdrą, w pustym mieszkaniu czy w ciemnej uliczce już w dorosłym życiu. Trudno jest odróżnić od siebie te dwa uczucia i sama zastanawiałam się, czy uczynić tutaj to rozróżnienie. Doszłam do wniosku, że jest to konieczne - po to, by rodzice umieli znaleźć odpowiedni sposób reagowania i wiedzieli jak pomóc dziecku poradzić sobie z tymi emocjami.

Przede wszystkim trzeba wyjaśnić maluchom, że każdy człowiek się boi i że to uczucie jest ważne dla przetrwania. Można przeczytać krótką definicję z encyklopedii i ją wyjaśnić. Np. taką: strach to silna przykra emocja o charakterze wrodzonym, pojawiająca się w sytuacjach realnego zagrożenia. Wrodzoną reakcją organizmu w takiej sytuacji jest odruch ucieczki, walki lub bezruchu. Rozmowa na ten temat może zdziałać cuda. Kiedy dziecko odczuwa strach, powinno miec możliwość o tym powiedzieć.

PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE

Lęk jest często porównywany do strachu, gdyż pod wieloma względami jest do niego podobny. W literaturze psychologicznej na ogół dokonuje się rozróżnienia tych dwóch stanów. W praktyce jednak nie zawsze da się przeprowadzić ścisłą granicę między lękiem i strachem.

Zwykle uznaje się, że lęk jest stanem pozbawionym obiektu, natomiast strach jest zawsze strachem przed czymś, kimś lub jakimś zdarzeniem. Czyli strach powstaje w sytuacji pojawienia się realnego, określonego zagrożenia (można powiedzieć, że zagrożenie jest obiektywne). Lęk natomiast jest bezprzedmiotowy, nie wiąże się z realnym i konkretnym zagrożeniem (zagrożenie subiektywne) – ogromną rolę odgrywa tu wyobraźnia. Lęk jest reakcją na poczucie zagrożenia, kiedy nieznane jest źródło tego zagrożenia, w odróżnieniu od strachu, kiedy to przyczyna zagrożenia jest znana.

W przypadku strachu niebezpieczeństwo jest widoczne, obiektywne, dostrzegane przez wiele osób i zrozumiałe dla nich. A w przypadku lęku jest ono ukryte i subiektywne, znajduje się niejako wewnątrz osoby przestraszonej.

Zarówno niebezpieczeństwo prawdziwe (strach przed burzą czy obcym człowiekiem), jak i wymyślone, wyobrażone przez dziecko (np. potwór pod łóżkiem) dziecko przeżywa podobnie. Obydwa uczucia mają swoją przyczynę w istniejącej sytuacji. Chcąc pomóc dziecku warto o tym pamiętać. Nawet lęk przed wyimaginowaną postacią jest prawdziwy.

LĘK I STRACH – SKĄD SIĘ BIORĄ?

Codzienne życie stwarza mnóstwo nieuniknionych sytuacji, w których dziecko czuje się zagrożone, doznaje lęku obezwładniającego jego ciało i umysł, czuje strach. Spotyka je wiele nowych sytuacji: pojawienie się obcej dziecku opiekunki, pójście do przedszkola, rozpoczęcie nauki szkolnej i wiele innych. Dzieci nie wiedzą jeszcze, jak funkcjonuje świat, nie rozumieją wielu spraw. Niektóre z nich - bardziej niż inne - mają tendencję do reagowania lękiem czy strachem w określonych sytuacjach. Często my rodzice przelewamy na dzieci własne strachy i lęki – trzeba sobie zdawać z tego sprawę i dlatego wkrótce napiszę także o tym.

Jednak strach służy również pożytecznym celom: uwalnia więcej energii i zmusza do większej koncentracji, aby wprowadzić nas w stan gotowości alarmowej i przygotować do ucieczki. Trochę więcej napiszę o tym następnym razem.

Zobacz ćwiczenie, które pomoże lękliwemu dziecku łatwiej radzić sobie ze strachem.
OSWOIĆ STRACH - ćwiczenie