Empatia

Empatia w języku greckim, z którego pochodzi to słowo, znaczy „cierpienie” (empathea). W naszym języku oznacza wczucie się - nie tylko w sytuację cierpiącego, ale zrozumienie uczuć w ogóle. Jest to najbardziej znane, potoczne rozumienie tego słowa. Jednak empatia zawiera w sobie o wiele więcej.

CZYM JESZCZE JEST EMPATIA

Umiejętność wczuwania się w położenie innej osoby, identyfikowanie się uczuciowe z kimś – to nie wszystko.

W psychologii wymienia się trzy elementy empatii:

• zdolność odczuwania stanów psychicznych innych istot,
• umiejętność przyjęcia ich sposobu myślenia,
• umiejętność spojrzenia z ich perspektywy na rzeczywistość.*

Daniel Goleman nazywa to umiejętnością „poznania, co czują inni. Kto jest wrażliwy na uczucia innych, łatwiej reaguje na ukryte sygnały, które pokazują nam, czego ktoś potrzebuje albo czego sobie życzy”. Empatia jest niezbędna w rozwoju inteligencji emocjonalnej i jest ona czwartym etapem w naszej podróży.

SKĄD SIĘ BIERZE?

Empatia nie jest umiejętnością wrodzoną – można się jej nauczyć. Chociaż ważne mogą być predyspozycje (geny – temperament – wrodzona wrażliwość), to jednak przede wszystkim zależy ona od wychowania. Wszyscy znamy takie sytuacje, kiedy dzidzia płacze na widok łez innego dziecka. Ten odruch znika po drugim roku życia, gdy dzieci uświadamiają sobie, że ból drugiej osoby nie jest ich bólem. Wtedy też zaczynają się różnić między sobą wrażliwością na zmartwienia innych. Niektóre próbują pocieszać zmartwionych, inne się odwracają. Większą empatię wykazują te maluchy, którym rodzice zwracają uwagę na krzywdę, jaką wyrządziły swoim zachowaniem. Duże znaczenie ma też reakcja samych rodziców na czyjeś zmartwienia. Dzieci, naśladując obserwowane zachowania, wytwarzają cały wachlarz reakcji empatycznych.

GDY JEJ BRAK

Badania pokazują, że ludzie, którzy nie mają problemów z własnym „ja”, akceptują siebie, mają ugruntowaną samoocenę - są bardziej empatyczni. Natomiast osoby o niskiej samoocenie, które spotkały się w życiu z brakiem akceptacji, brakiem miłości, którym w dzieciństwie rodzice nie okazywali empatii, nie dostrzegają emocji u innych ludzi. Osoby żyjące z poczuciem zagrożenia lub krzywdy i skupiające się wyłącznie na swoich problemach i „nieszczęściach” nie mają okazji rozwinąć empatycznych odruchów. Bo żeby tę zdolność rozwinąć, trzeba wyjść poza siebie. „Tylko ten, kto jest gotów otworzyć się na wymagający niezwykłej uwagi akt równowagi między światem własnych uczuć, a światem uczuć innych ludzi, odkrywa skarb empatii. Jest on szczególnie cenny, ponieważ stanowi rdzeń naszego człowieczeństwa, naszej moralności.” ***

Ktoś, kto nie posiada tej umiejętności jest jak ślepiec, nie potrafi dostrzec ani ocenić stanów emocjonalnych innych osób. Jest obojętny na ludzką krzywdę i sam często krzywdzi, ponieważ nie dostrzega, że zadaje ból. Dobrymi, choć skrajnymi przykładami osób, u których występuje całkowity brak empatii, są psychopatyczni przestępcy i gwałciciele.** Empatia zaś jest jednym z najsilniejszych hamulców zachowań agresywnych.

Co nam daje empatia? Jakie korzyści odnoszą na co dzień jej posiadacze? O tym przeczytasz w następnym artykule.