Chcę wiedzieć więcej - RAKI

1. Szczypce niektórych raków
są naprawdę duże.

Raki słyną ze swoich szczypców. Używają ich do chwytania i przytrzymywania pokarmu. Stanowią one również broń w walce z drapieżnikami lub innymi rakami (np. podczas konkurowania o samicę). Kształt, wielkość i kolor szczypców to cechy charakterystyczne dla poszczególnych gatunków.

Szczypce raków wyglądem przypominają nożyce. Z tego powodu dwa gatunki polskich raków potocznie są nazywane szewcem i krawcem. Szewc to rak szlachetny – jego szczypce są krótkie i szerokie, niczym nożyce używane przez szewców do cięcia skóry. Szczypce krawca, czyli raka błotnego, są natomiast długie i wąskie – przypominają nożyce do cięcia materiału.

2. Raki zimują na dnie zbiornika,
w którym żyją.

"Pokazać komuś, gdzie raki zimują” to dać mu nauczkę lub mu dokuczyć. To popularne powiedzenie może sugerować, że chłodną porę roku raki spędzają w jakimś niezwykłym miejscu. Jednak to nieprawda. Raki nie wędrują do ciepłych krajów ani nie szukają wyjątkowych kryjówek. Zimę przeczekują na dnie rzeki lub zbiornika wodnego, czyli w miejscu, w którym żyją.

Gdy panują silne mrozy i lód skuwa powierzchnię jeziora, a rzeką płynie kra, raki mogą przeżyć tylko w głębszych częściach zbiornika czy cieku – przy dnie temperatura wody zawsze jest dodatnia (o ile rzeka lub jezioro nie zamarznie całkowicie). Z tego powodu raki na zimę zagrzebują się w dnie lub chowają pod podwodnymi kamieniami. W tym czasie są mniej aktywne – ich stan przypomina odrętwienie. Tylko od czasu do czasu wychylają się ze swoich kryjówek, by złapać coś do jedzenia. Wiosną, podobnie jak wiele innych stworzeń, na nowo budzą się do życia.

3. Rak szlachetny to jedyny gatunek raka, który naturalnie występuje
w Polsce.

Na świecie znanych jest kilkaset gatunków raków. Spośród nich tylko 4 żyją w Polsce, ale wyłącznie 1 w pełni można uznać za gatunek rodzimy – czyli taki, który naturalnie występuje na naszym terenie. Gatunkiem tym jest największy przedstawiciel raków Polski – rak szlachetny.

Pozostałe gatunki trafiły do nas z dalekich krajów. Rak błotny pojawił się w Europie w XVIII wieku. Przybył z Azji dzięki kanałom wykopanym przez ludzi. Pomimo obcego pochodzenia jest już powszechnie uznawany za rodzimy gatunek raka.

Dwa kolejne gatunki także pojawiły się u nas wskutek działalności człowieka – zostały celowo przywiezione z Ameryki i wpuszczone do wód Europy. Stanowią one zagrożenie dla polskich gatunków raków, gdyż szybko się rozmnażają i zajmują ich siedliska. Dodatkowo są odporne na zanieczyszczenia i choroby, z którymi zmagają się nasze rodzime raki. Szczególnie negatywny wpływ ma rak pręgowaty, który jest obecnie najbardziej rozpowszechnionym przedstawicielem raków w Polsce. Gdy nad wodą spotkasz raka, możesz mieć prawie całkowitą pewność, że to właśnie rak pręgowaty.

Rak sygnałowy nie rozprzestrzenił się jeszcze po całym kraju, jednak można się spodziewać, że stopniowo będzie u nas coraz bardziej pospolity. W wodach Europy Zachodniej od niedawna obecny jest kolejny amerykański gatunek – rak luizjański. Prawdopodobnie wkrótce trafi on także do naszych jezior i rzek.

4. Raki rzadko chodzą wspak,
zwykle poruszają się do przodu.

Raki posiadają aż 10 odnóży krocznych (5 prawych i 5 lewych) i świetnie sobie radzą, chodząc zarówno do przodu, jak i do tyłu. Jednak wspak przemieszczają się rzadko, głównie w sytuacji zagrożenia.

Zaatakowany rak podwija swój odwłok i gwałtownie odpływa do tyłu. To doskonały sposób na szybką ucieczkę. Tyłem wchodzi też do swojej kryjówki. Dzięki temu nawet będąc schowanym, może obserwować otoczenie. Zwykle jednak raki przemieszczają się do przodu.

5. Rak każdym okiem może patrzeć
w inną stronę.

Raki oddychają powietrzem rozpuszczonym w wodzie. Służą im do tego skrzela – podobnie jak rybom. Jednak skrzela raków są inaczej zbudowane niż skrzela ryb – dzięki temu raki mogą przeżyć bez wody nawet kilka godzin. Lecz aby ich skrzela pracowały, musi przez nie przepływać woda.

Raki posiadają świetne przystosowanie do pływania – ostatni człon ich odwłoka jest spłaszczony i kształtem przypomina płetwę. Zwierzęta te nie przemieszczają się jednak zbyt szybko. Z tego powodu muszą w porę zauważyć zagrożenie, by mieć czas na ucieczkę lub ukrycie się przed zwinnym drapieżnikiem. Pomagają im w tym oczy umieszczone na stylikach, czyli „słupkach”, które wynoszą je ponad linię głowy. Rak jednym okiem porusza niezależnie od drugiego. Dzięki temu jednocześnie może spoglądać w dwóch różnych kierunkach. Przykładowo jednym okiem potrafi patrzeć w górę, a drugim w lewo.

Jeśli rakowi nie uda się w porę dostrzec napastnika i zostanie przez niego złapany, ma jeszcze pewne szanse na uratowanie życia. Z mniejszymi mięsożercami nieraz walczy, używając szczypców. Jeżeli zostanie złapany za odnóże, może je odrzucić. W takim przypadku noga zostanie w pysku drapieżnika, a rak ucieknie. Odrzucona część ciała najczęściej odrasta.

6. Krewetka to bliska kuzynka raka.

Raki należą do stawonogów. Nazwa tej grupy zwierząt odnosi się do budowy ich odnóży, które zginają się dzięki ruchomym stawom. Zalicza się tu ponad 1,5 miliona gatunków – to najbardziej zróżnicowana grupa zwierząt.

Najbliższymi krewnymi raków są homary, krewetki i kraby. Mają podobną budowę ciała, które jest podzielone na segmenty i okryte sztywnym pancerzem. Większość z nich posiada też charakterystyczne szczypce.

Z potężnych szczypców słyną także skorpiony. Są one jednak bardzo dalekimi kuzynami raków i krewetek, podobnie jak stonogi. Rozgwiazdy, choć zamieszkują środowisko wodne, z rakami mają niewiele wspólnego.

7. Rośliny wodne to ważny składnik diety raka.

Raki to zwierzęta wszystkożerne – smakują im rośliny wodne, potrafią też polować na inne zwierzęta. Nie są zbyt wybredne przy wyborze pokarmu, choć niektóre gatunki mają swoje ulubione rodzaje pożywienia. Rak szlachetny na przykład najczęściej wybiera rośliny, których pędy zawierają dużo wapnia.

Raki często chwytają przepływające obok nich cząstki pokarmu. Z ukrycia potrafią złapać nawet małą rybę. Jednak zwykle ich ofiarami padają znacznie mniejsze zwierzęta, np. larwy owadów. Rak nie pogardzi również padliną, czyli mięsem martwych zwierząt.

8. Rak pręgowaty wypiera polskie raki.

Rak szlachetny dawniej licznie zamieszkiwał rzeki i jeziora Europy. Jednak w XIX wieku zaczął masowo wymierać i od tamtej pory jest narażony na wyginięcie.

Jednym z największych zagrożeń dla tego gatunku jest dżuma racza – choroba powodowana przez pasożyty. Organizmy te rozwijają się w ciele raków i żyją ich kosztem, w końcu doprowadzając je do śmierci. Rak szlachetny jest także wypierany przez amerykańskiego raka pręgowatego, który zajmuje jego siedliska, szybko się namnaża i rozprzestrzenia. W dodatku jest odporny na dżumę raczą.

Zarówno pasożyty powodujące dżumę raczą, jak i rak pręgowaty zostały sprowadzone do Europy przez człowieka. Na szczęście ludzie obecnie walczą o przywrócenie raka szlachetnego do miejsc, w których wyginął. Gatunek ten został także objęty częściową ochroną. Oznacza to, że nie można go zabijać, łowić ani sprzedawać. Podobne zagrożenia dotyczą także raka błotnego, który w naszym kraju również jest chroniony.